اهداف کلی نگرش صحیفه سجادیه به پدیده‌های طبیعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای تفسیر تطبیقی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

چکیده

امام سجاد (ع) با توجه به شرایط خاص سیاسی عصر خویش، برخی از معارف اسلام را در قالب دعا تبیین کرده‌اند. بخشی از این ادعیه در کتاب صحیفۀ سجادیه به‌عنوان جزئی از تراث شیعه برجای مانده و مورد توثیق، سفارش و تأکید علما بوده است. دعاهای صحیفۀ سجادیه به موضوعات متنوعی پرداخته و هر کدام در شرایط خاصی ارتباط بندگان خداوند با پروردگار متعال را با زبان حال و قال میسر می‌سازند. امام در بخشی از این ادعیه به‌صورت کلی یا جزئی به برخی از پدیده‌های طبیعی نظیر رعدوبرق، ماه و خلقت انسان اشاره می‌کند. این پژوهش با تحلیل محتوای دعاها و با کمک منابع کتابخانه‌ای، در پی بررسی اهداف کلی نگرش امام سجاد(ع) به پدیده‌های طبیعی و معرفی برخی از مصادیق آن در صحیفه است. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد امام در یادکرد پدیده‌های طبیعی، به ربوبیت پروردگار و مخلوق بودن پدیده‌ها توجّه کرده و با تأثیرپذیری از قرآن در بیان تعابیر، انتخاب مصادیق و سبک بیان، اشاره به اهداف تربیتی و عبادی را در ضمن دعاها مدنظر قرار داده است. همچنین با پیشرفت علوم تجربی مشخص شده علاوه بر تناقض نداشتن اشارات علمی صحیفه با یافته‌های قطعی بشر، امام در فرازهایی به نکاتی اشاره کرده که علوم بشری در قرن‌های بعد به قطعیت آن‌ها دست یافته است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
صحیفه سجادیه. (1382). ترجمه علی شیروانی. قم: دارالفکر.
ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله. (1404 ق). شرح نهج البلاغه. قم‏: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
ابن بابویه، محمد بن علی. (1403 ق). الخصال. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
ابن فارس، احمد. (1404 ق). معجم المقاییس اللغة. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
احمدی فراز، مهدی. (1392). «الگوپذیری از دعاهای صحیفه سجادیه و تأثیر آن بر سلامت». پژوهشنامه حکمت اهلبیت(ع). شماره 1. صص: 17 – 30.
اخوان کاظمی، بهرام. (1386). «دکترین و سیاست‌های دفاعی امنیتی در صحیفه سجادیه». حکومت اسلامی. شماره 44. صص: 165 – 190.
بابایی، علی‌اکبر. (1381). مکاتب تفسیری. قم. تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، سمت.
برزگر، ابراهیم. (1383). «رابطه عرفان و سیاست در صحیفه سجادیه». اندیشه دینی. شماره 12. صص: 23 - 46.
پیشوایی، مهدی. (1376). سیره پیشوایان. قم: موسسه تحقیقاتی و تعلیماتی امام صادق(ع).
ثقفی، ابراهیم بن محمد. (1410 ق). الغارات. قم: دار الکتاب الإسلامی.
جوادی آملی، عبدالله. (1389). تسنیم. قم: اسراء.
جوهری، اسماعیل بن حماد. (1407 ق). الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه. بیروت: دارالعلم للملایین.
حر عاملى، محمد بن حسن‏. (1409 ق). تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة. قم:‏ مؤسسة آل البیت(ع).
حسنی، علی اکبر. (1379). تاریخ تحلیلی و سیاسی اسلام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حمیرى، عبدالله بن جعفر. (1413 ق). قرب الإسناد. قم: مؤسسه آل البیت(ع)‏.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412 ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت/ دمشق: دارالشامیة/ دارالقلم.
سبحانی، جعفر. (1386). العقیده الاسلامیه. قم: موسسه امام صادق(ع).
سپهر خراسانی، احمد. (1380). «امام علی(ع) بزرگ‌ترین خطیب تاریخ». پژوهشهای نهجالبلاغه. شماره 1. صص: 43-50.
سعیدی روشن، محمدباقر و دیگران. (1390). آسیبشناسی جریانهای تفسیری. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سعیدى روشن، محمدباقر. (1383). تحلیل زبان قرآن‏. تهران‏: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى، موسسه پژوهشى حوزه و دانشگاه‏.
سلمانپور، محمدجواد. (1384). «تحلیل زبان دعا». اندیشه دینی. شماره 15. صص: 21 – 40.
سلیمى‏، لطفعلى. (1381). کهکشانها در قرآن. قم: انصارى.
شهیدى،‏ سید جعفر. (1378). زندگانى على بن الحسین(ع). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
صلاح‌ فیومی، سعید. (1426 ق). الإعجاز الطبی فی القرآن الکریم‏. قاهره: مکتبة القدسى.
طباطبایى، محمد حسین‏. (1364). اصول فلسفه و روش رئالیسم‏. تهران‏: صدرا.
_______________‏. (1390 ق). المیزان فی تفسیر القرآن‏. بیروت‏. مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
طوسى، محمد بن حسن‏. (1411 ق). ‏مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد. بیروت‏: مؤسسة فقه الشیعة.
_______________. (1414 ق). ‏ الأمالی. قم: دار الثقافة.
فراهیدى، خلیل بن احمد. (1409 ق). کتاب العین. قم: هجرت.
کشى، محمد بن عمر. (1409ق). رجال الکشی / إختیار معرفة الرجال‏. تدوین: محمد بن حسن طوسی. مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
کلینى، محمد بن یعقوب. (1429 ق). الکافی. قم‏: دار الحدیث.
کواز، محمد کریم. (1386). سبک‏ شناسى اعجاز بلاغى قرآن. ترجمه سید حسین سیدى‏. تهران: سخن.
مدنى، علی‌خان بن احمد. (1409 ق). ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیّد الساجدین‏. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
مصطفوى، حسن‏. (بی تا). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏. بیروت: دار الکتب العلمیة.
مظفر، محمدحسین. (1436 ق). الدلیل الی موضوعات الصحیفة السجادیة. تهران: مجمع جهانی اهل‌بیت(ع).
مفید، محمد بن محمد. (1413 ق). الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد. قم‏: کنگره شیخ مفید.
مکارم شیرازى، ناصر. (1386). سوگندهاى پربار قرآن‏. انتشارات امام علی بن ابی‌طالب(ع).
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1396). عرفان اسلامی: شرحی جامع بر صحیفۀ سجادیه. قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب(ع).
ــــــــــــــــــــــــــ . (1377). پیام قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
ــــــــــــــــــــــــــ . (1379). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
مهدوی دامغانی، محمود. (1355). «اهمیت دعا در اسلام و جلوه آن در صحیفۀ سجادیه». مجله مطالعات اسلامی. شماره 18. صص: 40 – 57.
نورى زاد، صمد. (1383). آن‏ سوى آیه‏ ها: نگرشى بر اعجازهاى پزشکى قرآن. قم: آیت عشق.
نورى، حسین بن محمدتقی. (1408 ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏. قم: مؤسسة آل البیت(ع).