بررسی و تحلیل تبرّی در شعر شیعی طلائع بن رزّیک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان وادبیات عرب دانشگاه بوعلی سینا، همدان ، ایران.

2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

چکیده

تبرّی از مسائل ضروری و مهم در ادبیات متعهد شیعه بهشمار میرود. از آنجا که اهل بیت علیهم السلام در نزد شیعیان جایگاه و مقام والایی دارند، مسئلۀ تولّی و تبرّی نیز از مهمترین مسائل جالب توجه ادیبان و شاعران بوده است. طلائع بن رزیک، شاعر سدۀ ششم و وزیر فاطمیان از جمله محبان اهل بیت ( بوده که در مضامین مختلف نظیر مدح، رثا، فخر و هجو به منقبتگستری و ستایش خاندان عصمت و تبری از دشمنان ایشان پرداخته است. پژوهش پیش رو کوشیده به روش توصیفی تحلیلی، ظهور و بروز تبری را در شعر شیعی او دربارۀ دشمنان اهل بیت (ع) بررسی کند. برایند پژوهش نشان میدهد که درونمایۀ هجویات و تبری طلائع از دشمنان خاندان نبوت را میتوان به سه بخش تقسیم کرد: الف. ابراز انزجار از دشمنان امام علی (ع) در امر ولایت و غاصبان حق ایشان در مسئلۀ خلافت پیامبر (ص). ب. نفرت و خشم به دشمنان امام حسین (ع) در واقعۀ کربلا که غالباً همراه با سوز و گداز است. ج. هجو شخصیتها و حکومتهای منفور تاریخی همچون بنیامیه.

کلیدواژه‌ها


ـ قرآن کریم.
ـ ابن بابویه، محمد بن علی. (1414ق). اعتقادات الإمامیة. قم: کنگره شیخ مفید.
ـ ابن تغری بردی. (1413ق). النجوم الزاهرة فی ملوک مصر والقاهره. قدم له وعلق علیه حسین شمس‌الدین. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ـ ابراهیم نژاد، محمد رضا. (1393). « بررسی تولّی و تبرّی در اسلام و مهجوریت آن در امّت اسلامی». سراج منیر . سال 5. شماره16. صص: 131 – 150.
ـ پناهی، علی؛ رضوی ، رسول. (1395). «بررسی تقابل و جایگاه آموزه‌های مدارا و تبرّی با تکیه بر آیات و روایات» . مشکوه .دوره 38. شماره3. صص: 4- 24.
ـ حسینی، سید جواد. (1386). «تولی و تبری در منابع دینی». مبلغان. مرداد و شهریور. شماره 94.صص:30- 37.
ـ حنبلی، ابن العماد. (1989م). شذرات الذهب فی اخبار من ذهب. دمشق- بیروت: دار ابن کثیر.
ـ دریادل موحد، اعظم. (1389). «سیمای اهل بیتg در شعر طلائع بن رزیک». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه بوعلی‌سینا.
ـ راغب اصفهانی. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. ج1. بیروت: دار القلم.
ـ زرکلی، خیر الدین. (2009م). الاعلام. بیروت: دار العلم للملایین.
ـ شبّر، جواد. (1422ق). ادب الطف أو شعراء الحسین من القرن الاول الهجری حتی القرن الرابع عشر( جلد سوم) بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
ـ طباطبایی، سید محمد حسین. (1393ق). المیزان فی تفسیر القران. بیروت: موسسه الأعلمی للمطبوعات.
ـ طلائع بن رزیک. (1964م). دیوان طلائع بن رزیک. شرح محمد هادی امینی. نجف اشرف: المکتبه الاهلیه.
عباس، زهره خضیر. (2017). «قراءات فنیة فی رثائیات أهل البیت فی شعر طلائع بن رزیک(ت 556 ه)». مجله الکلیه الاسلامیه الجامعه. شماره 4 پیاپی 43. صص:171 – 184.
ـ الغزی، ماجد عطیه. (1394). «شعر طلائع بن رزّیک: دراسه موضوعیه فنیه». پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد.
ـ قمی، شیخ عباس. (1389). مفاتیح الجنان. قم: چاپ جامعه مدرسین.
ـ کامل حسین، محمد. (بی‌تا). فی ادب مصر الفاطمیة. بی‌جا: دار الفکر العربی.
کرباسی، محمد صادق. (1422ق). دائره‌المعارف الحسینیه. لندن: المرکز الحسینی للدراسات.
ـ مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار لدرر اخبار الائمة الاطهار. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مسبوق، سید مهدی؛ دریادل موحد، اعظم. (1391). «بررسی تطبیقی دو قصیدۀ تائیه طلائع بن رزیک و دعبل خزاعی». ادب عربی. دوره 4. شماره 3.صص:
ـ   ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1391). «بینامتنی قرآن و حدیث در شعر شیعی طلائع بن رزیک». پژوهش‌های میان‌‌رشته‌ای قرآن کریم. سال سوم. شماره 6. صص:31 – 40.
ـ مطهری، مرتضی. (1370). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. تهران: صدرا.
ـ مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. (1381). تفسیر نمونه. ج7. تهران: دارالکتب الاسلامیة.