امنیت غیرنظامیان در منازعات مسلحانه از منظر قرآن و سنت معصومین علیهم السلام و مقایسه آن با دیدگاه عهدین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

طلبه سطح 4 حوزه علمیه قم و دانشجوی پسادکتری پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ،قم ، ایران

چکیده

بشر از دیرباز به دنبال وضع قوانینی برای کاهش آسیب‌های منازعات مسلحانه به‌خصوص بر غیرنظامیان ‌بوده است. در دنیای مدرن این اصول در قالب قوانین «حقوق بشر دوستانه بین المللی» یا «حقوق جنگ» در کنوانسیون‌های مختلف به تصویب رسید که مهم‌ترین آن کنوانسیون چهارگانه ژنو 1949 م. است. بخشی از این قوانین مربوط به حفاظت از زنان، کودکان و غیر نظامیان است. در این تحقیق درصدد بررسی مسئلة حفاظت از جان غیرنظامیان به‌خصوص کودکان و زنان در منازعات مسلحانه از  منظر متون مقدس اسلام و مسیحیت و همچنین دیدگاه‌های الهی‌دانان مسلمان و مسیحی هستیم. هدف از این پژوهش نشان دادن این مسئله است که قوانین مدرن حقوق بشردوستانه تا چه میزان ریشه در متون مقدس اسلام یا مسیحیت دارد. روش پژوهش در این تحقیق مبتنی بر روش کتابخانه‌ای و بررسی متون مقدس و الهیات دو دین اسلام و مسیحیت است. طبق نتایج این تحقیق گرچه در متون مقدس اسلام و مسیحیت به‌خصوص در عهد عتیق تفاوت چشمگیری در خصوص رعایت حقوق غیر نظامیان دیده می‌شود ولی این تفاوت در فتوای الهی‌دانان مسلمان و مسیحی کمتر می‌شود.

کلیدواژه‌ها


ـ  قرآن مجید. ترجمه محمدمهدی فولادوند.
ـ کتاب مقدس. ترجمه هزاره نو.
ـ   نهج البلاغه. (1414ق).  قم: هجرت.
ـ ابن بابویه صدوق، محمد بن علی. (1416 ق.). علل الشرایع. قم: دارالحجه للثقافه.
ـ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی. (1325 ق). تهذیب التهذیب. بیروت: دار الصادر.
ـ ابن کثیر، أبو الفداء إسماعیل بن عمر. (1407ق). البدایة والنهایة. بیروت دار الفکر.
ـ ابن هشام. (بی‌تا). السیرة النبویة. مصححین: مصطفی سقا، ابراهیم آبیاری و عبدالحفیظ شلبی. بیروت: دارالمعرفه.
ـ امامی، مسعود؛ شوپای جویباری، رمضانعلی. (1395). دانشنامه اسلام و حقوق بین الملل بشردوستانه. تهران: میزان.
ـ حرّ عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: مؤسسه آل البیت b.
ـ حمیرى المعافرى، عبد الملک بن هشام. (1936م). السیرة النبویة . مصححین: مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شلبی. قاهره: بی‌نا.
ـ راوندی، سید جلیل. (1376). النوادر. تهران:  بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور.
ـ راوندی، قطب الدین سعید بن عبدالله. (1405 ق). فقه القرآن. قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
ـ رایشبرگ، گریگوری؛ سایس، هنریک؛ بگبی، اندره. (1390). اخلاق جنگ. مترجم: عبدالرحیم گواهی. تهران: وزارت امور خارجه.
ـ صلواتی، محمود. (1365). خارجیگری. تهران: نشر دانش.
ـ الصنعانی، ابی بکر عبدالرزاق بن همام. (بی‌تا). المصنف. حبیب الرحمن الأعظمی. هند: منشورات المجلسی العلمی ـ الهند.
ـ طبرسی، فضل بن الحسن. (1339). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: دارالمعارف الاسلامیه.
ـ طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة.  مصحح: سیدمحمدتقی کشفی. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریه.
ـ   ـــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1365ق). تهذیب الاحکام. تهران: دارالکتب اسلامیه.
ـ علامه حلی، حسن بن یوسف. (1410ق). إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان (2 جلد). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ فخر رازی، محمد بن عمر. (1420 ق).  التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب). بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
ـ قاضی ابن براج طرابلسی، عبدالعزیز. (1406 ق). المهذب. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـ کاشانی، محمد. (1398). تاریخ جنگ  در متون مقدس اسلام و مسیحیت. قم: بوستان کتاب.
ـ کشی، محمد بن عمر. (1382).  اختیار معرفه الرجال. تحقیق و تصحیح محمدتقی فاضل میبدی. سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ کلینی، محمدبن یعقوب. (1388ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـ لطفی، عبدالرضا؛  اخگری ‌بناب، نادر؛ فقهی، محمدرضا. (1388). بررسی تحقیقی حقوق بشردوستانه در منابع اسلامی و اسناد بینالمللی: اشخاص مورد حمایت در مخاصمات مسلحانه. جلد1. تهران: هستی نما، با همکاری دبیرخانه دایمی اسلام و حقوق بشردوستانه  بین‌الملل.
ـ مجلسی‏ محمدباقر. (1363). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. تهران: دارالکتب اسلامیه.
ـ محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
ـ محقق کرکی، نورالدین علی بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت b.
ـ موسوی خویی، سیدابوالقاسم. (1410 ق). منهاج الصالحین. قم: نشر مدینة العلم.
ـ نجفی، محمدحسن. (1365ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
ـ نووی، ابو زکریا محیی الدین یحیی بن شرف. (1392). المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ـ واقدی،‏ محمد بن عمر. (1409 ق). المغازی‏. بیروت: موسسه اعلمی.
 
منابع انگلیسی
- Barakat, Ahmad. (1979). Muhammad and the Jews: a Re-examination, New Delhi. Vikas Publishing House for Indian Institute of Islamic studies.
- Cockayne, J. (2002). Islam and international humanitarian law: From a clash to a conversation between civilizations. International Review of the Red Cross,
- de Vitoria, Francisco. (1991). Political Writings. (Jeremy Lawrance trans. and Jeremy Lawrance and Anthony Pagden, Ed.). Cambridge University Press.
- Eyffinger, A. (2003). Christianity and International Humanitarian Law. Sri Lanka J. Int'l L
- Hernández Martín, Ramón. (1995). Francisco de Vitoria. Vida y pensamiento internacionalista. España: Madrid: BAE.
- Ibezim, E. (2021). Contributions of the Judeo-Christian Jurisprudence of War to International Humanitarian Law. Journal on Contemporary Issues of Law, 7(10), 129-152
- More ,Thomas. (2001). Utopia. Translation by Clarence Miller London.  Yale University Press .