عقل قوه ادراکی اختصاصی انسان است که با کاربست آن در عرصه‌های گوناگون نظر و عمل می‌توان به معرفت‌های ارزشمند و دستاوردهای عملی دست یافت. پیشوایان دینی از جمله امام رضا علیه السلام درباره ارزش و کارکردهای عقل در ساحتهای مختلف بشری سخن گفته‌اند. این مقاله درصدد آن است با گردآوری سخنان آن امام از منابع معتبر به تنظیم و تحلیل جایگاه عقل و عقلانیت از منظر رضوی بپردازد. طبق دستاوردهای این پژوهش، عقل از منظر امام رضا علیه السلام آفریده‌ای بسیار شریف است که انسان با کاربست آن می‌تواند به نتایج درخشانی در امور دنیوی و اخروی دست یابد. از سویی معرفت پروردگار که از بزرگترین نعمت‌های الهی است در گرو به‌کارگیری عقل است. ایمان به خداوند نیز از منظر اسلام شرط رستگاری جاودانه است، منوط به معرفت عقلی پروردگار است، چنان‌که در مراتب بعدی نیز دین‌مداری بایسته و عبادت شایسته منوط به عقل‌ورزی است. از سوی دیگر، زیست اخلاقی ما انسانها در سه قلمرو اخلاق فردی، اخلاق عبادی و اخلاق اجتماعی وابسته به عقلانیت و به‌کارگیری شایسته ادراکات عقلی است.
