نقش امام رضا (ع) در نشر احادیث نبوی پیرامون جایگاه اهل بیت (ع) با تکیه بر منابع اهل سنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهرکرد

2 کارشناس‌ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

سنت نبوی یکی از منابع دین و اشتراکات فریقین در اصول و فروع است. اهمیّت این مهم از آنجا مشخص می­شود که نقطۀ اشتراک تمامی مسلمانان با هر مذهبی، سنت قطعی پیامبر(ص) است. بر همین اساس، استناد به این سنت در تقویت اشتراکات و تقلیل اختلافات حائز اهمیت است. امام رضا(ع) در دوران امامت خود با توجه به شرایط موجود با استناد به احادیث نبوی به تبیین جایگاه و مقام اهل بیت(ع) پرداختند. این پژوهش به روش توصیفی‌تحلیلی به بررسی جایگاه اهل بیت(ع) در منقولات امام رضا(ع) از پیامبر اکرم(ص) با تکیه بر منابع اهل سنت می­پردازد و مصادیق متعدد این تبیین را مورد مداقّه قرار می­دهد. درنتیجه، امام رضا(ع) در شرایط گوناگون، جایگاه اهل بیت(ع) در سنت نبوی را در محور­های متعددی همچون معرفی موردی مقام و منزلت برخی اهل بیت(ع)، تبیین جایگاه امام علی(ع) و ولایت ایشان، جایگاه ولایت اهل بیت(ع)، جایگاه محبت و مودت به اهل بیت(ع)، لزوم پیروی از اهل بیت(ع) و اجتناب از دشمنی با آن­ها، برای مردم تبیین کرده­اند که غایت این امر، افزایش محبت و مودت مسلمانان به اهل بیت(ع) بوده است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم. ترجمه محمد‌مهدى فولادوند.
آذرخش، مصطفی. (1376). «فضائل اهل بیت b  در اهم تفاسیر اهل سنت». پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث. دانشگاه تربیت مدرس.
ابن‌ابی الحدید، عبد‌الحمید بن هبه‌الله. (1404ق). شرح نهج البلاغه. قم: منشورات مکتبه آیه‌الله مرعشی نجفی(ره).
ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1376). الأمالی. چاپ ششم. تهران: کتابچى‏.
_____________. (1413ق). من لا یحضره الفقیه‏. على اکبر غفاری. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
_____________. (1414ق). إعتقادات الإمامیة. چاپ دوم. قم: کنگره شیخ مفید.
ابن‌ عدیم، عمر بن احمد. (بی‌تا). بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج6 . محقق: سهیل زکار. بیروت: دار الفکر.
ابن‌ عساکر، علی بن حسن. (1995). تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضلها و تسمیة من حلها من الأماثل. محقق: محب الدین أبی سعید عمر بن غرامه العمری. بیروت: دار الفکر.
ابن قتیبه، عبدﷲ بن مسلم. (1410ق). الامام و السیاسة. محقق: علی شیری. بیروت: دار الأضواء.
ابن‌ مردویه، احمد بن موسى. (1424ق). مناقب علی بن أبی طالب g و ما نزل من القرآن فی علی‏. محقق: عبد الرزاق محمد حرز الدین. چاپ دوم. قم: موسسه علمى فرهنگى دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر.
ابن ‌مغازلی، علی بن محمد. (1424ق). مناقب أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب رضی الله عنه. محقق: أبو عبد الرحمن ترکی بن عبد الله الوادعی. صنعاء: دار الآثار.
_____________. (1427ق). مناقب أهل البیتb . محقق: محمد‌کاظم محمودی. تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة- المعاونیة الثقافیة / مرکز التحقیقات و الدراسات العلمیة.
احمد بن حنبل. (1420). مسند الإمام أحمد بن حنبل. محقق: شعیب الأرنؤوط وآخرون. چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الرسالة.
امین‌زاده، محمد‌رضا. (1377). فضائل اهل بیتb از منابع اهل سنت. قم: موسسه در راه حق.
امینی، نوروز. (1387). «روایات اهل بیتb در منابع اهل سنت». علوم حدیث. شماره 47. بهار 1387. صص: 146-184.
بخاری، محمد بن اسماعیل. (1407ق). صحیح البخاری. محقق: مصطفى دیب البغا. چاپ سوم. بیروت: دار‌ ابن‌کثیر.
برقى، احمد بن محمد بن خالد. (1371). المحاسن‏. محقق: جلال الدین محدث. چاپ دوم. قم: دار‌الکتب الإسلامیة.
بزار، ابوبکر احمد بن عمرو. (1988-2009). مسند البزار المنشور باسم البحر الزخار. محقق: عادل بن سعد (حقق الأجزاء من 10 إلى 17). مدینة منورة: مکتبة العلوم والحکم.
بستانی، قاسم. (1394). «منزلت امام رضا g  در تفاسیر اهل سنت». بینات. شماره 86 و 87. تابستان و پاییز 1394. صص: 69-92.
بهادری‌نیا، ناصر. (1392). «بررسی فضای صدور روایات امام رضا g ». پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث. دانشگاه قم.
بیهقی، احمد بن حسین. (1424ق). السنن الکبرى. محقق: محمد عبد القادر عطا. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ترمذی، محمد بن عیسی. (1998). الجامع الکبیر-سنن الترمذی. محقق: بشار عواد معروف. بیروت: دار الغرب الاسلامی.
ثعلبى، احمد بن محمد. (1422ق). الکشف و البیان. محقق: ابى محمد ابن عاشور. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
جعفریان، رسول. (1388). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی. چاپ سوم. تهران: نشر علم.
جلیلیان، الهام. (1391). «تحلیل و بررسی احادیث امام رضاg  در موضوع توحید»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث. دانشگاه رازی کرمانشاه.
جوینی، ابراهیم بن محمد. (بی‌تا). فرائد السمطین. محقق: محمدباقر محمودی. قم: موسسه المحمودی.
حسکانى، عبیدالله بن عبدالله. (1411ق). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل. ‏محقق: محمدباقر محمودى. تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی. مؤسسة الطبع و النشر.
حسینی میر‌صفی، فاطمه. (1394). «سخنان امام رضا g  در تفاسیر اهل سنت». بینات. شماره 86 و 87. تابستان و پاییز 1394. صص:93-116.
خارستانی، اسماعیل؛ سیفی، فاطمه. (1393). «جایگاه ولایت‌پذیری و ولایت‌مداری در اسلام و عوامل مؤثر بر تحکیم آن مبتنی بر قرآن کریم و روایات معصومین b ». سراج منیر. سال 5. شماره 17. صص: 85-105.
خاکپور، حسین؛ محمودی، مرضیه؛ سعیدی گراغانی، منصوره. (1393). «نقش و آثار مدیریت فرهنگی امام رضا g بر جامعه شیعه». فرهنگ رضوی. سال2. شماره 8. صص: 31-56.
خوارزمی، موفق بن احمد. (1411ق). المناقب. محقق: مالک محمودی. چاپ دوم. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
دارمی، ابومحمد. (1407ق). سنن الدارمی. محققین: فواز أحمد زمرلی، خالد السبع العلمی. بیروت: دار الکتاب العربی.
رافعی، عبد الکریم بن محمد. (1408ق). التدوین فی أخبار قزوین. محقق: عزیزالله عطاردی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
رضا‌زاده جویباری و جمعی از نویسندگان، محمد. (1390). سراج منیر (ترجمه و مفاهیم حکمت‌های نهج البلاغه) ویژه پیشگامان. قم: انتشارات نشرا.
طبرانی، سلیمان بن احمد. (1404ق). المعجم الکبیر. محقق: حمدی بن عبدالمجید السلفی. چاپ دوم. موصل: مکتبة العلوم والحکم.
طبری، محمد بن جریر. (1403ق). تاریخ الامم و الملوک. بیروت: موسسه الاعلمی.
طوسى، محمد بن الحسن. (1414ق). الأمالی. محقق: مؤسسة البعثة. قم: دار الثقافة.
علوی، سهراب. (1379). امام رضا g  در رزمگاه ادیان. قم: مسجد مقدس صاحب الزمان جمکران.
فخرایی، سوسن؛ مرد‌نژاد، زهرا. (1396). «بررسی نقش امام رضا در تقابل با بدعت، با تأکید بر روایات عیون اخبار الرضا». پژوهش‌های اجتماعی اسلامی. سال 23. شماره 4 (پیاپی  115). صص: 73-98.
کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. محققین: على اکبر غفارى؛ محمد آخوندى. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
محب الدین طبری، احمد بن عبدالله. (1356). ذخائر العقبى فی مناقب ذوى القربى. قاهره: دار الکتب المصریة.
محمدی، جواهر. (1390). «جایگاه اهل بیت در تفاسیر اهل سنت». پایان‌نامه سطح سه رشته تفسیر و علوم قرآن. جامعة المصطفی العالمیة. حوزه علمیه خواهران قم.
مسلم، مسلم بن الحجاج. (بی‌تا). صحیح (المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل إلى رسول الله). محقق: محمد فؤاد عبد الباقی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مطلبی جونقانی، محسن؛ زمانی محجوب، حبیب. (1391). «جایگاه امامت و ولایت در‌اندیشه و عمل حضرت زینب g ». پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده. ش 13. سال پنجم. صص: 85-94.
مقریزی، احمد بن علی. (1419ق). رسائل المقریزی. قاهره: دار الحدیث.
مکارم شیرازى، ناصر. (1386). پیام قرآن‏. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
____________. (1386). زهراh برترین بانوی جهان. قم: سرور.
میبدى، احمد بن محمد. (1371). کشف الاسرار و عده الابرار. به اهتمام: على‌اصغر حکمت. چاپ پنجم. تهران: امیر کبیر.
نسائی، احمد بن شعیب. (1406ق). خصائص أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب. محقق: احمد میرین البلوشی. کویت: مکتبة المعلا.
هاشمى، محمدطاهر. (1381). مناقب اهل ‌بیتb از دیدگاه اهل سنت. به اهتمام ناصر حسینى میبدى. چاپ دوم. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامى آستان قدس رضوی.