نقش دولت در صیانت از سرمایه اجتماعی در نامه 53 نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای جاعمعه شناسی فرهنگی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم

چکیده

سرمایۀ اجتماعی از جمله مفاهیمی است که طی چند دهه اخیر توجه محققان علوم اجتماعی و همچنین سیاست‌مداران و اقتصاددانان را جلب کرده است. این مقوله بیشتر از آن ‌لحاظ مهم تلقی شده که تأثیر زیادی در توسعۀ جوامع دارد. در عین‌ حال، با توجه به تأثیر گسترده آن می‌تواند از جهات دیگر هم مورد عنایت و تأکید باشد، به‌خصوص سیاستمداران می‌توانند به این عنصر مهم که موجب پیشبرد برنامه‌ها و تحقق اهداف آن‌ها در جامعه می‌شود توجه بیشتری داشته باشند. پرداختن به موضوع سرمایۀ اجتماعی با توجه به روند نزولی آن در ایران اسلامی ما را بر آن می‌دارد تا ضمن استفاده از دانش و تجربیات دیگران به منابع غنی اسلامی خود توجه کنیم. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد نگاه امیر مؤمنانg به مقوله تولید و حفظ سرمایۀ اجتماعی نگاهی دین‌محور و ارزش‌مدار است. او برای حاکم و کارگزاران دولتی در ارتباط با مقوله سرمایۀ اجتماعی، نقش محوری در حد الگوی ارزش‌ها و هنجارها قائل است. ایشان انتقال ارزش‌ها و هنجارهای سرمایه‌ساز را منوط به ارتباط و تعامل اخلاقی و حکیمانه حاکمیت با خدا و خلق می‌داند. وی پایبندی و اصرار بر ارزش‌های مهم اعتمادساز از قبیل تعبد خالصانه و عدالت را مورد تأکید قرار می‌دهد. در کل، می‌توان مدعی شد علیg تولید و حفظ سرمایۀ اجتماعی را منوط به حفظ و تقویت و گسترش ارزش‌ها و هنجارهای دینی و الهی می‌داند. در این راستا هفت سیاست کلان سرمایه‌ساز در نامه 53 مورد تأکید قرار گرفته است که عبارتند از: مردم‌داری، تقید دینی حاکمان و کارگزاران، عدالت‌ورزی فراگیر، اخلاقی بودن حاکم و کارگزاران، شایسته‌سالاری، حفظ و ترویج ارزش‌ها، حکمت‌ورزی. این تحقیق از روش تحلیل اسنادی و تحلیل مضمون برای پاسخ به پرسش‌های تحقیق بهره برده است.

کلیدواژه‌ها


نهجالبلاغه. (1381). ترجمه علی شیروانی. قم: نسیم حیات.
ابراهیمی، مهرنوش؛ اسماعیلی، مهدی؛ کاظمی جویباری، مهدی. (1397).«بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و جرم در ایران (مطالعه موردی قتل)». مجله حقوق پزشکی. صص: 346-355.
ازکیا، مصطفی؛ غفاری، غلامرضا. (1383). توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران. نشر نی. تهران.
امیری، مجتبی. (1374). «پایان تاریخ و بحران اعتماد؛ بازشناسی اندیشه‌های تازه فوکویاما». نشریه اطلاعات سیاسی اقتصادی. مهر و آبان 1374. شماره 97 و 98. صص: 11-15.
امینی رارانی، مصطفی؛ موسوی، میرطاهر؛ رفیعی، حسن. (1390).«رابطه سرمایه اجتماعی با سلامت اجتماعی در ایران». نشریه رفاه اجتماعی.پاییز 1390 . شماره 42. صص: 203-228.
رحیمیان، محمد؛ کشاورز شکری، عباس؛ ترابی، یوسف. (1397). «بررسی مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی در بیانات مقام معظم رهبری و نقش آن در تمدن‌سازی نوین اسلامی». نشریه مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی. پاییز و زمستان 1397. شماره 2. صص: 1 - 24.
ساعی، علی؛ کبیری، افشار؛ کسرایی، محمد سالار؛ صادقی، حسین. (1390). «سرمایه اجتماعی و حکمرانی خوب: تحلیل تطبیقی فازی بین کشوری از سال 2000 تا 2008». نشریه مسائل اجتماعی ایران. زمستان 1390. سال دوم. شماره 2. صص: 63-94.
شجاعی باغینی، محمدمهدی و همکاران (1387) مبانی مفهومی سرمایه اجتماعی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
شیرخانی، محمدعلی؛ واسعی‌زاده، نسیم سادات. (1390). «سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی بررسی مقایسه‌ای ایران و کره جنوبی». نشریه سیاست. تابستان 1390. شماره 18. صص:213- 232.
ضمیری،محمدرضا. (1395). جامعه شناسی فرهنگ. قم: پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی
علینی، محمد. (1391). سرمایه اجتماعی در آموزههای اسلامی. قم: بوستان کتاب.
فقیه خلجانی، سیده فاطمه. (1392). سرمایه اجتماعی در اندیشه و عمل امام خمینی. تهران: موسسه چاپ و نشر عروج.
فوکویاما، فرانسیس. (1379). پایان نظم، سرمایه اجتماعی و حفظ آن. مترجم غلام‌عباس توسلی. تهران: انتشارات جامعه‌ایرانیان.
فیلد، جان. (1385). سرمایه اجتماعی. تهران: نشر موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1377). اصول کافی. جلد3و4. ترجمه سید جواد مصطفوی. تهران: انتشارات گلگشت.
مدنی قهفرخی، سعید. (1385). «سرمایه اجتماعی در ایران». نشریه رفاه اجتماعی. زمستان 1385. شماره 23. صص:5 -6.
مفید، محمد بن محمد. (2009 م). الاختصاص. تحقیق علی‌اکبر غفاری. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
ملکی، خسرو. (1395). نظریههای جامعهشناسی معاصر فرانسه. تهران: جامعه‌شناسان.
مهرگان، نادر؛ دلیری، حسن؛ شهنواز، سارا. (1391). «برآورد روند سرمایه اجتماعی در استان‌های ایران». فصلنامه پژوهشها و سیاستهای اقتصادی. سال بیستم. زمستان 1391. شماره 64. صص: 5 - 24.
نصراللهی، زهرا؛ مکیان، نظام‌الدین؛ اسلامی، راضیه.(1394).«سرمایه اجتماعی و مؤلفه‌های آن در اسلام». فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی. زمستان 1394. شماره 13. صص: 23 - 38.
 
منابع اینترنتی
حق‌شناس، معصومه. (1384). «مفهوم سرمایه اجتماعی و ابعاد آن». حوزه نت. تاریخ مشاهده مهرماه 1400. https://hawzah.net/fa/Magazine/View
رفیعی راد، احمدعلی. (1392). «سرمایه اجتماعی و ابعاد آن». وبلاگ نقطهنظر. تاریخ مشاهده مهرماه 1400. http://nnazar.blogfa.com/post