روش بهره گیری از گزاره های منقول برای پاسخگویی به شبهات با تکیه بر سیره امام صادق (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 دانشجوی دکترای فقه جزایی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

پاسخگویی به شبهات، نیازمند بهرهگیری از منابع نقلمحور و روشهای عقلانی است. در این بین، رویکرد بهرهگیری از مؤلفههای استوار بر گزارههای معتبر منقول برای فراهم آوردن مادة اولیه پاسخها بسیار راهگشا خواهد بود. از دیگر سو، امامان اهل بیت (ع) به دلیل رویارویی با حیرتزدگان معرفتی و نیز همآوردی با گروههای فکری و سیاسی مختلف، مجموعهای سترگ از پاسخهای روشمند به شبهات را به یادگار نهادهاند. امام صادق (ع) با شناخت ژرف مخاطب و شبهه، اولین گام پاسخگویی را بر کشف مغالطات موجود در دستگاه شبههسازی استوار کرده و در گام بعدی با بهره از روشهای عقلانی و برهانی، پاسخهای خویش را بر مقدمات و گزارههای معتبر نقلی یا گزارههای بدیهی و منطبق با حکم عقل مستند میساختند. این جستار به روش تحلیلی- اکتشافی و با بهرهگیری از منابع إسنادی در پی یافتن گونههای منابع نقلمحوری است که امام صادق (ع) از آنها برای پاسخگویی به شبهات بهره بردهاند. بهرهگیری از انواع دلالات و تفاسیر صحیح برآمده از قرآن، گفتار رسول خدا (ص) و امامان پیشین، سیرة نبوی و تاریخ مقبول، مهمترین منابع نقلی امام ششم (ع) در پاسخگویی به شبهات محسوب میشوند. تبیین استوار و عقلانی آموزههای دینی با بهرهگیری از تبیین مفهومی مفاهیم الهیاتی نیز یکی از روشهای مستند به شناختهای برآمده از منقولات در فرایند پاسخ به شبهات ارزیابی میشود.

کلیدواژه‌ها


ـ قرآن کریم. ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی.
ـ ابن بابویه، محمد بن على. (1398ق). التوحید . قم: جامعه مدرسین.
ـ   ـــــــــــــــــــــــــ. (۱۳۶۲).الخصال. قم: جامعه مدرسین.
ـ  ـــــــــــــــــــــــــ. (1385). علل الشرائع. قم: کتابفروشی داوری.
ـ  ـــــــــــــــــــــــــ. (1403ق). معانی الأخبار . قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ـ  ـــــــــــــــــــــــــ. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ـ ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى. (1385ق). دعائم الإسلام. چاپ دوم. قم: مؤسسه آل البیت b.
ـ ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد. (1390). مقدمه ابن خلدون. ترجمه محمد پروین گنابادی. چاپ سیزدهم. تهران: علمی و فرهنگی.
ـ ابن فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب الأعلام الاسلامی.
ـ ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر.
ـ احمدی میانجی، علی. (1426ق). مکاتیب الائمه. قم: دارالحدیث.
ـ بحرانى، سیدهاشم. (1374). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: موسسه البعثه.
ـ برقى، احمد بن محمد. (1371ق). المحاسن. چاپ دوم. قم: دار الکتب الاسلامیه.
ـ برنجکار، رضا. (1398). روششناسی علم کلام. چاپ دوم. تهران: سمت.
ـ جصّاص، احمد بن على. (1405ق). احکام القرآن (جصاص). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ـ جمعی از پژوهشگران. (1394). فرهنگ نامه علوم قرآنی. قم: بوستان کتاب.
ـ حرعاملى، محمد بن حسن. (1418ق). الفصول المهمه فی أصول الأئمه. قم: موسسه معارف اسلامی امام رضا g.
ـ  ـــــــــــــــــــــــــــ. (1409ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: آل البیت.
ـ خندان، علی اصغر. (1386). مغالطات. قم: بوستان کتاب.
ـ دورانت، ویل. (1365). تاریخ تمدن. ج4. ترجمه احمد آرام و همکاران. تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
ـ راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الالفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم.
ـ زمزمی، یحیی. (1414ق). الحوار آدابه و ضوابطه فی ضوء الکتاب و السنه. مکه: دارالتربیه والتراث.
ـ شعبانپور، محمد. (1390). «دفاع از امام صادق g در برابر شبهات زنادقه». سراج منیر. شماره2. صص: 147-176.
ـ شهابی، علی‌اکبر. (1347). «روش مناظره و احتجاجات امامان شیعه». نامه آستان قدس. شماره 37. صص: 5-24.
ـ صفّار، محمد بن حسن. (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد n . چاپ دوم، قم: مکتبه آیه الله مرعشی نجفی.
ـ طبرسى، احمد بن على. (1403ق). الإحتجاج على أهل اللجاج. مشهد: نشر مرتضی.
ـ طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). العده فی اصول الفقه. اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه.
ـ  ــــــــــــــــــــــــ. (1414ق). الأمالی (للطوسی). قم: دار الثقافه.
ـ  ــــــــــــــــــــــــ. (1407ق). تهذیب الأحکام. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
ـ عبدلی، محمد فنخور. (بی‌تا). الحوار؛ آداب و اخلاق و ثقافه الامه. بی‌جا. بی‌نا.
ـ عیاشى، محمد بن مسعود. (1380ق). تفسیر العیّاشی. تهران: المطبعه العلمیه.
ـ فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین. قم: هجرت.
ـ فیض کاشانى، محمد محسن. (1415ق). تفسیر الصافی. چاپ دوم. تهران: مکتبه الصدر.
ـ کامل، عمر عبدالله. (بی‌تا). آداب الحوار و قواعد الاختلاف. ریاض: جامعه محمد بن سعود الاسلامیه.
ـ کلینی، محمد بن یعقوب. (1429ق). الکافی. قم: دارالحدیث.
ـ کشّى، محمد بن عمر. (1363). رجال الکشّی . قم: موسسه آل البیت.
ـ مجلسى، محمد باقر. (1403ق). بحار الأنوار. چاپ دوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ـ محقق گرفمی، البرز و همکاران. (1399). «روش‌شناسی پاسخگویی به شبهات با بهره از مؤلفه‌های عقلی در سیره امام صادق g». کلام اسلامی. شماره 114. صص: 87-114.
ـ هاشمی اردکانی، سیدحسن؛ میرشاه جعفری، سیدابراهیم. (1387). «روش مناظره علمی در سیره آموزشی امامان معصوم b؛ مطالعه موردی مناظرات علمی امام رضا (ع)». تربیت اسلامی. شماره 7. صص: 7-22.
ـ هوشنگی، حسین؛ شکرایی، یاسین. (1391). «اصول و روش‌های حاکم بر مناظرات امام صادق g». در مجموعه مقالات مبانی و روش اندیشه علمی امام صادق g به سرپرستی احمد پاکتچی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع). صص: 287-305.