تحلیل انتقادی آرای مستشرقان درباره علل و انگیزه های نهضت حسینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

طلبه سطح 4 حوزه علمیه قم و دانشجوی دکترای رشته قرآن و مستشرقان جامعه المصطفی العالمیه قم، ایران

چکیده

شخصیت امـام حسـین (ع)، نهضت و قیام ایشان از جمله مباحثی هستند کـه‌اندیشمندان مسلمان و همچنین خاورشناسان و اسلام شناسان غربی بدان توجه نموده و تحلیل های مختلفی ارائه داده‌اند . در این میان یکی از زمینه‌هایی که بیشتر مورد توجه قرار گرفته و نظرات مختلف و تحلیل های گوناگونی پیرامون آن ارائه شده، بحث علل و انگیزه‌های نهضت حسینی (ع) است که آرای مختلفی نیز از اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان در این باب ارائه شده است . نوشتار حاضر با هدف معرفی و شناخت و نقد آرای مستشرقان در باب علل و انگیزه‌های قیام امام حسین (ع)و نهضت حسینی (ع) در صدد پاسخ به‌این سوال است که با توجه به تحلیل های گوناگون اندیشمندان غیر مسلمان در این زمینه، تا چه حد این تحلیل ها موافق با دیگاه شیعه است . لذا ایـن مقالـه بـا روش توصیفی ـ تحلیلی تلاش دارد نشان دهد، مستشرقان شناخته شده‌ای که در این باره اظهار نظر کرده‌اند، چه تصویری از علل و انگیزه‌های قیام امام حسین (ع)و نهضت حسینی را به خوانندگان خود ارائه داده‌اند. یافته‌های  به‌دست آمده از این پژوهش ، نشان دهنده‌این است که مستشرقان سه هدف و انگیزه برای قیام امام حسین (ع) بیان نموده‌اند :1) سلطنت و ریاست طلبی، 2) دعوت کوفیان، 3)انتقام و خونخواهی مسلم بن عقیل که نتایج حاصل از مطالعات مستشرقان در برخی از موارد با آن چه در واقعیت امر وجود دارد و فلسفه‌ای که خود امام بیان نموده‌اند، متفاوت است و آنها در حقیقت، نتوانسته‌اند تصویری درست از علل و انگیزه‌های قیام امام حسین (ع) را با توجه به واقعیت مطلب و با توجه به دیدگاه شیعه  معرفی کنند .

کلیدواژه‌ها


 
ـ قرآن کریم.
ـ آخوندزاده،محمدرضا.(1398).«بررسی دیدگاه های مستشرقان در رابطه با قیام عاشورا». پایان نامه کارشناسی ارشد.دانشگاه ادیان و مذاهب قم .
ـ أ. م. د. حاتم کریم الیعقوبی، سیف الدین مهند کاظم جواد. (2017م). «ثورة الإمام الحسین g فی منظور نخبة من المستشرقین». بیروت. مجله دراسات استشراقیه. صص: 13-42.
ـ ابن عربی، ابی بکر . (1412 ق). العواصم من القواصم فی تحقیق مواقف الصحابة بعد وفات النبی n. تحقیق و تعلیق: محب الدین الخطیب. قاهره: المکتبة السلفیة.
ـ امین، محسن.( ۱۴۰۳ق). أعیان الشیعة. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
ـ ایرا ماروین، لاپیدوس. (1376) . تاریخ جوامع اسلامی از آغاز تا قرن هجدهم. ترجمه‌ محمود رمضان زاده. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی. (ترجمه‌ بخش 1 و 2  a History of Islam societies).
ـ بایرناس، جان.(۱۳۵۴). تاریخ جامع ادیان. ترجمه‌ : علی اصغر حکمت. تهران: پیروز (چاپخانه).
ـ بروکلمان ،کارل . (1346). تاریخ ملل و دول اسلامی. ترجمه‌ هادی جزایری. تهران: نشر کتاب.
ـ بطروشفسکی، ایلیا باولوویج. (2005 م) . الاسلام فی إیران:منذ الهجره حتی نهایة القرن التاسع الهجری. ترجمه‌ و تقدیم و تعلیق: السباعی محمد السباعی. القاهره: منتدی سور الأزبکیه . 
ـ  بورلو ، ژوزف. (1386). تمدن اسلامی. ترجمه‌:  اسدالله علوی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامى آستان قدس رضوی.
ـ پیگولفسکا‌، نینا‌ ویکتوروونا‌، پطروشفسکی، ایلیا پاولوویچ، بلنیتسکی، آلکساندر مارکوویچ، ، یا‌کوبوفسکی‌، آلکسا‌ندر یوریویچ‌، و استریوا، لیودمیلا ولادیمیروونا‌. (۱۳۵۳). تاریخ ایران (از دوران باستان تا پایان سده هجدهم میلادی). ترجمه:‌ کریم کشاورز. تهران : پیام.
ـ تقی‌زاده داوری، محمود.(۱۳۸۵). تصویر امامان شیعه در دایرة المعارف اسلام «ترجمه و نقد.». قم: شیعه شناسی .
ـ تقی‌زاده داوری، محمود؛ رضوانی، محسن. (۱۳۸۴). تصویر شیعه در دائرة المعارف امریکانا (ترجمه و نقد مقالات شیعی دائرة المعارف امریکانا). تهران  : مؤسسه انتشارات امیر کبیر. شرکت چاپ و نشر بین ‌الملل.
ـ  جمعی از ایران شناسان اروپا.(1339) . تاریخ تمدن ایران. ترجمه‌ جواد محیی. تهران: ناشر گوتنبرگ.
ـ جمعی از خاورشناسان فرانسوی.(1347) . تمدن ایرانی . ترجمه عیسی بهنام . تهران : نشر کتاب.
ـ حسینی، غلام احیا. (1388). «عاشورا پژوهی در غرب». تاریخ اسلام. دوره 10. شماره 1. مسلسل 37. صص: 87 -127. ـ حکیم ، محمدباقر. (۱۳۹۳). بررسی و تحلیل قیام امام حسین g. مترجم: حجت‌الله فسنقری و ام البنین قزلسفلو . تهران : سازمان تبلیغات اسلامی. شرکت چاپ و نشر بین الملل.
ـ دفتری ، فرهاد. ( ۲۰۱۷). تاریخ الإسلام الشیعی. مترجم : سیف الدین قصیر . بیروت: دار الساقی.
ـ دوزی ، رینهارت. (2012). ملوک الطوائف و نظرات فی تاریخ الاسلام . ترجمه‌ : کامل میلانی. قاهره: موسسه هنداوی للتعلیم و الثقافه.
ـ رضایی اصفهانی، محمدعلی. ( ۱۳۹۳). قرآن و امام حسین g، امام حسینg و قرآن. قم : پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن.
ـ ریاحی مهر، باقر.(1400). تحلیل انتقادی امامت پژوهی خاورشناسان معاصر. قم : نشر سپهر حکمت .
ـ ریشار، یان. (۱۹۹۶). الإسلام الشیعی (عقائد و إیدیولوجیات). ترجمه:‌ حافظ الجمالی. بیروت: دار عطیة.
ـ سابرینا مروین. (2008م) . حرکه الاصلاح الشیعی. ترجمه‌ : هیثم الامین. بیروت : دارالنهار . 
ـ  سایکس، سر پرسی مولزورث.(۱۳۸۰). تاریخ ایران. ترجمه‌ : محمدتقی فخرداعی گیلانی. تهران: افسون.
ـ شیخ الاسلامی، سیدمحسن؛ رفیعی، امیر تیمور؛ قریشی کرین، سید حسن. (1399). «بررسی سیاسی نهضت عاشورا از دیدگاه مستشرقین آلمان و انگلیس». تاریخ اسلام. دوره 8 . شماره 16. صص: 77-98.
ـ طوسی، محمد بن حسن (شیخ طوسی). (۱۴۰۶ق–۱۹۸۶). الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد. بیروت: دار الأضواء.
ـ علیشاهی، علی؛  علیشاهی، امین. (1398). «امام حسین‌(ع) و عاشورا‌پژوهی مستشرقین فرانسوی». پژوهشنامه معارف حسینی. دوره 4. شماره 16. صص: 89-106.
ـ قرشی، باقر شریف. (۱۳۸۰). زندگانی حضرت امام حسین بن علیg  (بررسی و تحلیل). ترجمه‌: سید حسین محفوظی. قم: بنیاد معارف اسلامی .
ـ   کونگ، هانس. (۱۳۸۷). ساحتهای معنوی ادیان جهان. ترجمه‌ حسن قنبری. قم : مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
ـ گابریلی، فرانچسکو. (۲۰۱۱). محمد و الفتوحات الإسلامیة. ترجمه‌: عبدالجبار ناجی، فرجینیا لولنغ  و روزامند لینل. بغداد: المرکز الأکادیمی للأبحاث.
ـ  گرانتوفسکی‌، ادوین‌ آرویدوویچ، پطروشفسکی، ایلیا پاولوویچ، داندامایف‌، محمد، ک‍اش‍ل‍ن‍ک‍و، گ‍ن‍ادی‌ آن‍دری‌ی‍وی‍چ، ایوانوف، میخائیل سرگی یویچ، و بلوی، ل. ک.(۱۳۵۹). تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز. ترجمه‌: کیخسرو کشاورز. تهران: پویش.
ـ لالانی، آرزینا. (1381) . نخستین اندیشههای شیعی . ترجمه‌ فریدون بدره‌ای . تهران : نشر فرزان روز.
ـ ماربین و همکاران. (1336). قیام امام حسینg و یارانش از نظر نویسندگان خارجی. ترجمه:‌ ناصردهاقانی. اصفهان: کتابفروشی شهریار.
ـ مسعودی، علی بن حسین. (۱۴۰۹ق). مروج الذهب و معادن الجوهر. محقق : یوسف اسعد داغر. قم: مؤسسة دار الهجرة.
ـ   مطهری، مرتضی.( بی‌تا). حماسه حسینی. تهران : صدرا.
ـ مفید، محمد بن محمد. (1376). الارشاد. ترجمه‌ محمد باقر بهبودی و محمد باقر ساعدی خراسانی. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
ـ مکارم شیرازی، ناصر.( ۱۳۸5). اهداف قیام حسینی. تهیه و تنظیم : ابوالقاسم علیان نژادی. قم: امام علی بن ابی طالب g .
ـ   ملکم، جان.( ۱۳79). تاریخ کامل ایران. ترجمه : اسماعیل حیرت . تهران: افسون.
ـ نیبور، کارستن.(۲۰۰۷). رحلة إلی شبه الجزیرة العربیة و إلی بلاد أخری مجاورة لها. ترجمه‌ عبیر المنذر. بیروت: مؤسسة الإنتشار العربی .
ـ   هالم، هاینس.( ۲۰۰۳). الغنوصیة فی الإسلام. ترجمه‌ رائد الباش و د. سالمه صالح. کلن - آلمان: الجمل.
ـ هالیستر،جان نورمن. (1373). تشیع در هند. ترجمه‌: آذرمیدخت مشایخ فریدنی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
منابع انگلیسی
- Tabari, M. ibn J. (1990). The History of al-Tabari: Vol. 19, The Caliphate of Yazid bn Muawiya. Translated by L.K.A. Howard. Albany, NY: State University of New York Press.
- Esposito, J. L. (1995). The Oxford Encyclopedia of the Modern Islamic World, Vol. 2: Faqi-Leba. New York, NY: Oxford University Press.
منابع اینترنتی
ـ Hewer, Chris. (2022, August). To place all one's trust in God. https://chrishewer.org/hussain-and-justice-study . (1401/10/11)