شایستگی‌های تربیتی استادان و مربیان سرآمد از منظر پیامبر اعظم حضرت محمد (ص)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار تاریخ اسلام دانشگاه لرستان، لرستان، ایران

2 استادیار تاریخ اسلام دانشگاه لرستان، لرستان، ایران

3 دانشجوی دکترای تاریخ اسلام دانشگاه لرستان، لرستان، ایران

چکیده

سامان‌دهی و تربیت درست جامعة انسانی، مهارت ویژه‌ای می‌طلبد که نمونة آن را می‌‌توان در سیرة رسول خدا (ص) یافت. هدف این پژوهش، دستیابی به مؤلفه‌های تربیتی استادان و مربیان سرآمد از منظر پیامبر (ص) است. روش این پژوهش، تحلیلی استنتاجی به شیوة تحلیل متن و بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای است. منابع پژوهش، کتب تاریخی و حدیثی مرتبط با سیرة نبوی است. پژوهش بر مبنای این سوال اصلی سامان یافته است که مؤلفه‌های استادان و مربیان سرآمد از منظر پیامبر اعظم حضرت محمدn کدام‌اند؟ فرضیه چنین قلمداد می‌شود که استادان شایسته مربیانی‌اند که توانایی تعمیق یا تغییر در ساحت‌های شناختی، عاطفی و مهارتی را در جهت تعالی جامعه دارند. یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارد که در سیرة نبوی نگرش و ارزش، لایه‌های مقدماتی شایستگی و دانش، بینش،  مهارت‌ها، رفتار و منش اخلاق، لایه‌های تمایزگرا به شمار می‌روند که هر یک مستلزم زیرمجموعه‌هایی از جمله: علم مفید، اخلاص و انگیزه الهی، وحدت و آرمان‌خواهی مشترک، مخاطب‌شناسی، تکریم و احترام، تغافل و چشم‌پوشی به موقع، نوآوری و خلاقیت، تعهد، تواضع علمی و... است. در نهایت، استادان و مربیان شایسته در سایة تعهد و تبیین، می‌توانند نسلی فرهیخته با مبانی درست فرهنگی پرورش دهند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

ـ قرآن کریم.
ـ  نهج‌البلاغه.
ـ ابن حجر العـسقلانی، احمد بن علـی. (1328 ق). الاصـابة فـی تمییزاالـصحابه. القاهره: سعاده.
ـ ابن عبدالبر، ابو عمر یوسف بن عبدالبر الثمری قرطبی. (بی‌تا). جامع بیان العلم و فضله. قاهره: اداره الطباعه المنیریه.
ـ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. (1408ق). البدایه و النهایه. تحقیق علی شیری. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـ ابن اثیر، ابوالحسن.(1368ق). الکامل فی التاریخ. بیروت: دار صادر.
ـ ابن ابی اصیعه. (1965 م). عیون الانباء فی طبقات الاطباء. بیروت: بی‌نا.
ـ ابن سعد، محمد. (1380 ق). طبقات‌الکبری. بیروت: دار صادر.
ـ ابن شعبه حرانی. (1416 ق) .تحف‌العقول عن آل الرسول. تصحیح علی اکبرغفّاری. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
ـ ابن هشام، عبدالملک. (بی‌تا). السیره النبویه. تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبد الحفیظ شلبی. بیروت: دار المعرفه.
ـ ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414 ق). لسان العرب. محقق و مصحح جمال‌الدین میردامادی. بیروت: دارالفکر.
ـ الاربلی، علی بن عیسی. (1364). کشف الغمه فی معرفه الائمه. ترجمه علی بن حسین زورایی. قم: نشر ادب الحوزه و کتابفروشی اسلامیه.
ـ بیهقی، احمد بن حسین. (بی‌تا). سنن بیهقی. بیروت: دارالمعرفه.
ـ بهشتی، سعید. (1377). زمینه‌ای برای بازاندیشی در فلسفه تعلیم‌ و تربیت. تهران: مؤسسه نشر ویرایش.
ـ بخاری، محمد بن اسماعیل. (1401 ق).  صحیح بخاری.استانبول: انتشارات دارالفکر.
ـ برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد. (1371 ق). المحاسن. قم: دارالکتب الإسلامیة.
ـ تقوی، حسین؛ خاقانی زاده، مرتضی؛ عبادی، عباس. (۱۳۹۸). «مولفه‌های ارشادگری بر اساس تحلیل مضامین متون اسلامی». پژوهشی در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. سال بیست و هفتم. دوره جدید. شماره ۴۴. صص: 139-164.
ـ حکیمی، محمدرضا و همکاران. (1360). الحیاة. قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ـ حسینی زاده، سیدعلی. (1386). «ارزشیابی آموزشی در سیره پیامبر n و اهل‌ بیت b». تربیت اسلامی. سال سوم. ش ۵. صص: 37-54.
ـ حر عاملی، محمد بن حسن. (1385 ق). وسایل الشیعه. تهران: کتاب فروشی اسلامیه.
ـ  ــــــــــــــــــــــــــــ. (1409 ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسۀ آل‌البیت.
ـ دلشاد تهرانی، مصطفی. (1372). سیره‌ نبوی منطق عملی، سیره‌ فردی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات تهران.
ـ دارایی، علی؛ نصرت پناه، سیاوش؛ رضایت، غلامحسین؛ حسنی‌نژاد ماهانی، محمدرضا. (1399). «طراحی الگوی شایستگی استادان و مربیان سازمانی با تأکید بر بیانات حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری». پژوهشی در مسائل تعلیم ‌و تربیت اسلامی. سال بیست و هشتم. دوره جدید. شماره ۴۹. صص: 5-38.
ـ دیالمه، نیکو. (۱۳۹۸). » شناسایی مولفه‌های اساتید اثر بخش در آموزه های اسلامی». مدیریت در دانشگاه اسلامی. سال هشتم. شماره ۱۲. صص: 295-312.
ـ سلیمی، قاسم؛ حیدری، الهام؛ کشاورزی، فهیمه. (۱۳۹۴). «شایستگی‌های اعضای هیئت‌علمی جهت تحقق رسالت دانشگاهی؛ تأملی بر ادراکات و انتظارات دانشجویان دکترا». نوآوری و ارزش‌آفرینی. دوره سوم. شماره ۷. صص: 85-103.
ـ شفیلد، هری. (1375). کلیات فلسفه‌آموزش و پـرورش. ترجمه غلامعلـی سـرمد. تهران: نشر قطره.
ـ شعبانی، زهرا. (1395). طراحی و اعتبارسنجی مقوله‌های اخلاق حرفه‌ای معلمین در تربیت رسمی و عمومی بر اساس تجارب جهانی و اسناد تحولی ایران. تهران: پژوهشگاه مطالعات آموزش ‌و پرورش و سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش ‌و پرورش.
ـ شهید ثانی، زین‌الدین. (1371). منیه المرید فی آداب المفید والمستفید. محمدباقر ساعدی خراسانی. تهران: المکتبه العلمیه الاسلامیه.
ـ صالحی الشامی. (1414 ق). سبل الهدی و الرشاد. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ـ صحرانورد، نگار؛ حسین چاری، مسعود. (1385). «بررسی نقش معلم در تعلیم و تربیت اسلامی». مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی. شماره ۲۳۲. صص: 481-499.
ـ طباطبایی، سید محمد حسین. (1370). سنن النبی. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ـ   ـــــــــــــــــــــــــــــ. (1383). المیزان. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ـ طبرسی، حسن بن فضل. (1365). مکارم‌الاخلاق. ترجمه ابراهیم میرباقری. تهران: فراهانی.
ـ طبرانی، سلیمان بن احمد. (1415 ق). المعجم الاوسط. بیروت: دارالحرمین.
ـ طوسی، محمد بن حسن. (1414 ق). الامالی. قم: دارالثقافة.
ـ عباباف، زهره؛ فراستخواه، مقصود؛ قدوسی، فائزه. (1397). «شایستگی‌های معلمی از نگاه کنشگران عرصه تربیت، نقاط اشتراک و تمایز». تعلیم‌ و تربیت. شماره ۱۴. صص: 83-105.
ـ غنیمه، عبدالرحیم. (1372). تاریخ دانشگاه‌های بزرگ اسلامی. ترجمه نورالله کسایی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ـ فلسفی، محمدتقی. (1367). اخلاق از نظر هم‌زیستی و ارزش‌های انسانی. تهران: دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی.
ـ فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410 ق). العین. قم: هجرت.
ـ فیض کاشانی، محمد محسن. (۱۴۰۶ ق). الوافی. اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی g.
ـ قمی، شیخ عباس. (1338). منتهی الامال. تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
ـ  ــــــــــــــــــ. (1402ق). سفینه البحار .تهران: فراهانی.
ـ کتانی، عبدالحی. (بی تا). التراتیب الادرایة و العمالات و الصناعات. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ـ کیذوری، امیرحسین؛ محمدی حسینی، سید احمد؛ سلیمانی، الهام. (1398). «ادراک دانشجویان از شایستگی‌های تدریس اعضای هیئت‌ علمی مطالعه‌ موردی: دانشگاه فردوسی مشهد». تدریس پژوهی. سال هفتم. شماره چهارم. صص: 107-131.
ـ کراجکى، محمدبن على. (1410 ق). کنز الفوائد و دار الذخائر. قم: نشر ایران.
ـ کلینی، محمد بن یعقوب. (1413ق). اصول کافی . بیروت: دارالاضواء.
ـ متقی هندی، علی بن حسام‌الدین. (1401 ق). کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال. بیروت: مؤسسة الرسالة.
ـ مجلسی، محمدباقر. (1404 ق). بحارالانوار. بیروت: الوفاء.
ـ ملکی، حسن. (1380). صلاحیت‌های حرفۀ معلمی. تهران: مدرسه.
ـ  ـــــــــــــ. (1384) برنامه‌ریزی درسی راهنمای عمل، تهران: نشر پیام اندیشه.
ـ معین، محمد. (1377). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
ـ مقریزی، احمد بن علی. (۱۴۲۰ ق/1999). إمتاع الأسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفده و المتاع. تحقیق: محمد عبدالحمید النمیسی. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ـ منیرالدین، احمد. (1368). نهاد آموزشی اسلامی. ترجمه محمدحسین ساکت. مشهد: انتشارات آستان قدس.
ـ نساجی زواره، اسماعیل. (1388). آسیب‌شناسی تربیت دینی مجموعه مقالات همایش تربیت دینی در جامعه معاصر. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
ـ نیکزاد، محمود. (1375). کلیـات فلـسفه تعلیم‌ و تربیت. تهـران: انتـشارات کیهـان.
ـ وزارت آموزش‌وپرورش. (1390). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. تهران: وزارت آموزش‌وپرورش؛ شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی و شورای‌عالی آموزش‌وپرورش.
ـ وجدانی، فاطمه. (1389). «ویژگی مربی از منظر روایات». پژوهش و اندیشه. شماره ۱۷. صص: 123-140.
ـ واقدی. (1989). المغازی. تحقیق مارسدن جونز. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
ـ یعمری،ابن سید الناس.( ۱۴۰۶ق). عیون الاثر. بیروت: مؤسسه عزالدین.
منابع انگلیسی
-  Audi, R(1991)The Cambridge Dictionary of Philosophy. Second Edition,Cambridge University Press.
- European Commission(2010).Teachers’ Professional Development: Europe in international comparison, a secondaryanalysis based on the TALIS dataset. Ed.: JaapScheerens. Luxembourg.
- Guo-qi, NI. Zhi-qiang, Y. & Yun, HE(2016)The Establishment Of The Open Teaching Classroom. Eighth International Conference on Measuring Technology and Mechatronics Automation.
- Ho, H. C.(2017). Elderly volunteering and psychological well-being. International Social Work, 60(4), 1028-1038.
- Hess, D. & Avery, P. G.(2008).Discussion of controversial issues as a form and goal of democratic education. In J. Arthur, I. Davies, & C. L. Hahn (Eds.),Sage handbook of education for citizenship and democracy (pp. 506–518). London: SAGE Publications.
- Koster, B. Brekelmans, M. Korthagen, F. & Wubbels, T. (2005).Quality requirements for teacher educators. Teachingand teacher education, 21(2), 157-176.
- McClelland, D. C.(1973).Testing for competence rather than for" intelligence. American psychologist, 28(1), 1.
- Meyer,John P.Stanley,David J.Herscovitch,Lynne,Topolnytsky,Laryssa.(2002).Affective, Continuance, And Normative Commitment to the Organization: A Meta-Analysis of Antecedents, Correlates, and Consequences. Journal of Vocational Behavior, 61, 20-27.
- Neff, K. D.(2011).Self-compassion,Self-esteem, and well-being. Social and personality psychology compass, 5, 1-12.
- Nijveldt,M. Beijaard, D. Brekelmans, M. Verloop, N. & Wubbels, T.(2005).Assessing the interpersonal competenceof beginning teachers: The quality of the judgement process. International Journal of Educational Research,43(1-2), 89-102.
- Spencer, L. M. & Spencer, S. M.(1993).Competence at Work: Models for Superior Performance. John Wiley & Sons.
- Ragan, L. C. Bigatel,P. M. Dillon, J. M(2012). from Research to Practice: Towards an Integrated and Comp rehensive Faculty Development Program. Journal of Asynchronous Learning Networks. 16 (5):71- 86.
- Rice. D, Lin.M, & LakeV. E.(2008).Teaching Anti-Bias Curriculum in Teacher Education Programs: What and How, Teach Education, 35(2),p 187-200.
- Tuna, F.(2012a).Student's perspectives on active learning in geography: A case study of level of interest and usage in Turkey. European Journal of Educational studies,4(2),
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار